صدها سال است که مردم خراسان، ماه شعبان و نیمه شعبان را با چراغ برات میشناسند. نیمه شعبان که فرامیرسد، چراغ برات برای مردگان روشن میشود و مردم به دیدار درگذشتگانشان میروند.
اموات و گذشتگان كه دستشان از دنیا و اعمال صالح كوتاه شده است، باید به آنها هدیه داد. رسول خدا (ص) فرمودند: براى مُردگان خود هدیه بفرستید! گفتند: هدیه براى آنان چیست؟ فرمود: صدقه و دعا.
آری با دعا و صدقه و انجام كارهای خیر می توان به اموات و گذشتگان هدیه داد. در این هدیه دادن هم می توان تمام اموات مومن و مسلمان را مَدّ نظر قرار داد. چرا كه وقتی عمل خیری به نیت جمیع اموات انجام گیرد، خداوند مهربان و كریم به هر یك از اموات پاداش آن كار خیر را می دهد بدون اینكه ذره ای از اجر آن كم شود.
در خراسان نیمه شعبان با معاد در آمیخته است. برات به برگه آزادی میگویند. مردم خراسان با خوبیهایشان، برات مردگان را برایشان میبرند.
روستای ازغند نیز از این امر مستثنی نیست و در سه روز وسط ماه شعبان مراسم ویژه ای بر سر مزار مردگان برگزار می شود.
برات در دهه 30 در روستای ازغند (برگرفته از کتاب ازغند شهر سبز)
مراسم در سه روز برگزار میشود . عصر روزهای دوازده و سيزده شعبان که به « زیارت اهل قبور » اختصاص دارد و شامگاه چهارده شعبان یعنی شب ولادت « منجی عالم بشریت » که چراغانی ویژه ای اجرا میشود .
اما شامگاه چهاردهم که همان شبِ پانزدهم شعبان است ، امشب در همۀ خانه ها سفره با « خورشت و پلو » رنگین شده .
« چهرۀ ده » انصافاً تماشایی است ! اگر بدانیم که اغلب مردم دِه از کلیۀ امکانات روشناییِ امروزی ، بی بهره بوده اند ارزش چراغانیشان صدچندان میشود . چراغانی محقَّرانه ولی سرشار از صفای یاد شده به این ترتیب است که به نام هریک از اعضای خانواده « مشعلی » می افروزند .
دو مشعل بزرگتر به نام والدین ، که بر « سردر » نصب میشود . و پایۀ مشعل های کوچکتر در روزنه های دیوار حیاط و کوچه جای میگیرد . مشعل ها را با پارچه ای که بر سر چوبی ( اغلب نی ) بسته و به روغنِ چراغ آغشته شده می سازند. کوچه هایی که جز چند شب میانۀ هر ماه، در تاریکی مطلق به سر برده اند، امشب بزرگترین جشن سالانۀ شان را به تماشا نشسته اند . گویی امشب در و دیوار هم « بر آسمان فخر میفروشند » !
امشب « ماه » با « رویِ گشاده » و « تمام رخ » به « مهمانیِ کوچه ها » آمده ! به تعبیری ماه ، امشب خود میزبان این « جشن آسمان و زمین است » ، آری ! آخرین « ستاره » در حال زاده شدن است !
کوچه ها چنان غرق تماشای رقص شعله هاست که میزبان را از یاد برده و قدرِ این چراغهای هر چند کم فروغ که « مردم ده » با شعلۀ ایمانشان افروخته اند را به خوبی میداند. چرا که نور افشانی ماه از سویِ کسی است که « لطفش دائم است » اما این چراغانی ، از جانب مردمانی است که نه انگیزه و نه بضاعت « دوام لطفی اینچنین » را جز همین شبِ سال ندارند.
