ازغند از شمال به روستاهاي رود معجن ، حصار و نامق . و از جنوب به روستاي گلستان . از شرق به روستاي سلطان آباد و علی آباد و از غرب به روستای فرشه محدود مي گردد دشت ازغند به پشتوانۀ کوههای یاد شده دارای سفرۀ آب زیرزمینی بسیارمناسبی است .درطول قرون متمادی آب وهوایی مطبوع وکشتزارهای سرسبز ، قنات های پربرکت ، رودخانه های پرآب در خدمت مردمی سختکوش بوده است . همه اینها شرایط بسیار مناسبی را فراهم کرده است ، بطوریکه تقریباً هرگونه میوه ای در آن به عمل می آید . و به همین سبب است که دارای قدمتی بیش از هزار سال شده است . زیرا اگر فقط به گورهای موجود گبرها ( زردشتیان ) استناد شود ، تاریخی فراتر از 1400 سال را شاهد خواهیم بود .
آب وهوا درفصل ها :
دشت ازغند پشتوانه ای از كوههای پیوستۀ چهل تن را داراست . این مسأله باعث شده سرمایه ای فراوان از آب های زیرزمینی و سطحی را داشته باشد . در این بیداد خشکسالی گرچه آب های سطحی را دیگر شاهد نیستیم ولی سفرۀ زیر زمینی اش که متأسفانه برای ازغندیها نیست ! ولی تأمین کنندۀ آب کشاورزی و آشامیدنی منطقه است !!! آب و هوای کوهپایه ای و معتدل دیگر هدیۀ کوهستان ازغند است . البته مرغوبیت خاک دشت مهولات را که حاصل آبرفتهای هزاران هزار سال است را دارا نیست اما تجربه ثابت کرده است که مرغوبیت محصول از نظر طعم و مزه بی نظیر است . شاهد بر این ادعا داستانی مستند است و با اینکه در بخش دیگری از کتاب آورده شده است آنرا دوباره از زبان حاج محمدرضا قاسمی ، كه در حال حاضر مسن ترین فرد روستا نیز می باشد را می آوریم : در دوران قاجار، شریف العلما ( یکی از بزرگان ازغند ، كه گفته میشود معلم فرزندان ناصرالدین شاه قاجار بوده ) دارای روستاها و آبادیهای فراوان ، ازجمله خالصه جات مهولات بوده كه در دربار قاجار نفوذ و اعتبار زیادی داشته است . روزی شاه از او می پرسد : تو که به تمام مناطق خراسان اشراف داری ، بگو ببینم ، كجای خراسان دارای با صفاترین آب و هوا ، و هچنین بهترین و مرغوب ترین میوه هاست ؟ شریف العلماجواب میدهد : آری که سراغ دارم و اکنون نیز درآنجا سکنی گزیده ام ، نامش ازغند است و هر میوه ای بهشتی ، در ازغند قابل كشت است ، طعم و مزه میوه های ازغند را ، در هیچ جایی نمی توان یافت . خلاصه تعریف و تمجید زیادی میكند . ولی هرچه شریف العلما بیشتر توصیف میكند ، شاه و درباریان قاجار كمتر باور میكنند . بنابراین شاه به شریف میگوید : حرفهایت را ثابت کن !!! ایشان مهلت خواسته و بی درنگ به ازغند می آید . برای این كار، چند تاک مرغوب انگور را از تاکستان های غرب روستا که هنوز تعدادی از آن تاكستانها ، درپایین دست کلاته ها ، زیر راه باقیمانده است را انتخاب كرده ، و دستور به رسیدگی كامل آنها می دهد . با این شرایط خوشه های انگور ، روز به روز بزرگتر می شوند ، به دلیل وزن زیاد و امكان شكستن تاك ها ، سبد های بزرگی تهیه و خوشه ها را در آنها قرار میدهند . با فرارسیدن شهریور ماه و فصل برداشت ، وزن هر خوشه كدام از انگورهای یاد شده ، به حدود هفت « مَن » میرسد .وقتی اینها را به همراه چند نوع میوه مشهور ازغند مانند : زردالو ، هلو ، انار و خربزه به دربار میبرد شاه و درباریان همه انگشت به دهان میشوند !!! این واقعه از زبان افراد دیگری با كمی تغییرات شنیده شده است . همین شرایط ایده آل باعث شده است ، تا ازغند همیشه پایگاه حكام محلی و شاهزادگان و متمولین منطقه باشد .
برگرفته از کتاب ازغند شهر سبز- نوشته علی اکبر باصری ازغندی